مقدمه
در سال‌های اخیر، سامانه‌های الکترونیکی متعددی با هدف شفاف‌سازی اطلاعات، بهبود مدیریت منابع و اجرای دقیق‌تر قوانین در ایران راه‌اندازی شده‌اند. یکی از مهم‌ترین این ابتکارات، «سامانه ملی املاک و اسکان کشور» است که توسط وزارت راه و شهرسازی و با همکاری سازمان امور مالیاتی ایجاد شده است. اگرچه این سامانه اهداف گسترده‌ای دارد، اما عموماً در بین مردم با عنوان سامانه مالیات مسکن یا سامانه ثبت اطلاعات مسکن شناخته می‌شود، زیرا یکی از اصلی‌ترین کاربردهای آن، شناسایی خانه‌های خالی و اعمال مالیات بر آن‌هاست. آشنایی دقیق با کارکرد این سامانه جامع برای همه شهروندان ضروری به نظر می‌رسد.
این مقاله به صورت کامل به معرفی سامانه ملی املاک و اسکان کشور به نشانی amlak.mrud.ir می‌پردازد، اهداف آن را تشریح می‌کند، نحوه ثبت‌نام و اطلاعات مورد نیاز را توضیح می‌دهد و به ارتباط آن با قانون مالیات بر خانه‌های خالی می‌پردازد. مطالعه این راهنما به تمام سرپرستان خانوار، مالکان و مستأجرانی که نیاز به تعامل با این سیستم اطلاعاتی دارند، توصیه می‌شود.
سامانه ملی املاک و اسكان كشور چیست؟
سامانه ملی املاک و اسکان کشور، یک پایگاه داده جامع و متمرکز است که اطلاعات مربوط به وضعیت املاک مسکونی (مالکیت و سکونت) و همچنین اطلاعات سکونتی تمام خانوارهای ایرانی را در خود جای داده است. این سامانه بر اساس ماده ۵۴ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم و همچنین مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا (در دوران اولیه راه‌اندازی) ایجاد شد تا به عنوان زیرساخت اصلی اطلاعاتی برای سیاست‌گذاری‌های کلان مسکن عمل کند. هدف اصلی از ایجاد این پایگاه داده ملی، ساماندهی نظام املاک و مستغلات کشور، شفاف‌سازی وضعیت مالکیت و سکونت، و فراهم کردن بستر لازم برای اجرای قوانین مرتبط، به ویژه قانون مالیات بر خانه‌های خالی از طریق داده‌های ثبت‌شده است.
اهداف کلیدی راه‌اندازی سامانه املاک و اسکان
راه‌اندازی سامانه ملی املاک و اسکان کشور اهداف متعددی را دنبال می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- شناسایی خانه‌های خالی: اصلی‌ترین هدف، شناسایی دقیق واحدهای مسکونی خالی از سکنه به منظور اجرای قانون مالیات بر خانه‌های خالی است. این مالیات با هدف کاهش احتکار مسکن و عرضه بیشتر واحدهای مسکونی به بازار اجاره و فروش وضع شده و سامانه مذکور نقش محوری در شناسایی این واحدها دارد.
- ایجاد شفافیت در بازار مسکن: با ثبت اطلاعات دقیق مالکیت و سکونت در این سامانه، امکان تحلیل بهتر وضعیت بازار مسکن، شناسایی مناطق با کمبود یا مازاد عرضه و برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای سیاست‌گذاری‌های بخش مسکن فراهم می‌شود.
- مدیریت بهینه منابع و خدمات: اطلاعات گردآوری شده می‌تواند مبنای تخصیص بهینه منابع و ارائه خدمات دولتی مانند یارانه‌ها، انشعابات (آب، برق، گاز) و سایر خدمات شهروندی قرار گیرد.
- ایجاد عدالت مالیاتی: با شناسایی دقیق املاک و وضعیت سکونت از طریق سیستم یکپارچه املاک و اسکان، امکان اجرای عادلانه‌تر قوانین مالیاتی مرتبط با مسکن فراهم می‌شود.
- تکمیل پایگاه داده ملی: این سامانه به تکمیل اطلاعات هویتی و سکونتی افراد در کنار سایر پایگاه‌های داده ملی کمک می‌کند.
- تسهیل در ارائه خدمات الکترونیکی: در آینده، اطلاعات ثبت شده در سامانه ملی املاک و اسکان کشور می‌تواند مبنای ارائه بسیاری از خدمات دولتی و غیردولتی به صورت الکترونیکی باشد و نیاز به ارائه مدارک متعدد را کاهش دهد.
چه کسانی موظف به ثبت‌نام در سامانه املاک و اسکان هستند؟
بر اساس قوانین و مقررات موجود، کلیه سرپرستان خانوار (اعم از شهری و روستایی، مالک و مستأجر) موظف هستند اطلاعات محل سکونت و املاک تحت مالکیت خود (در صورت وجود) را در سامانه ملی املاک و اسکان کشور ثبت کنند. علاوه بر سرپرستان خانوار، کلیه مالکین حقیقی و حقوقی که دارای واحد یا واحدهای مسکونی هستند (حتی اگر خود در آن ساکن نباشند)، مکلف به ثبت اطلاعات املاک خود در سامانه ملی املاک و اسکان کشور هستند.
به طور خلاصه:
- سرپرستان خانوار (مالک): باید اطلاعات محل سکونت اصلی خود و همچنین اطلاعات سایر املاک تحت مالکیتشان را در سامانه ثبت کنند.
- سرپرستان خانوار (مستأجر): باید اطلاعات محل سکونت استیجاری خود را در سامانه ثبت نمایند.
- مالکین حقیقی و حقوقی غیر ساکن: باید اطلاعات تمام واحدهای مسکونی تحت مالکیت خود را در سامانه ثبت کنند.
اطلاعات مورد نیاز برای ثبت‌نام در سامانه
برای ثبت‌نام در سامانه ملی املاک و اسکان کشور، به اطلاعات زیر نیاز خواهید داشت:
1️⃣ اطلاعات هویتی سرپرست خانوار: کد ملی، تاریخ تولد، شماره تلفن همراه (که باید به نام خود سرپرست خانوار باشد).
2️⃣ اطلاعات اعضای خانوار: کد ملی افراد تحت تکفل.
3️⃣ اطلاعات ملک محل سکونت:
- آدرس دقیق پستی ملک.
- کد پستی ملک.
- مشخصات سند (در صورت مالکیت) یا اجاره‌نامه (در صورت استیجار).
- تاریخ شروع سکونت.
4️⃣ اطلاعات سایر املاک تحت مالکیت (در صورت وجود):
- آدرس دقیق پستی ملک.
- کد پستی ملک.
- مشخصات سند مالکیت.
- وضعیت ملک (خالی، در حال ساخت، اجاره داده شده و…).
راهنمای گام به گام ثبت‌نام در سامانه املاک و اسکان (amlak.mrud.ir)
فرآیند ثبت‌نام در سامانه ملی املاک و اسکان کشور نسبتاً ساده است و به صورت آنلاین انجام می‌شود:
- ورود به سامانه: به آدرس اینترنتی amlak.mrud.ir مراجعه کنید.
- احراز هویت: با وارد کردن کد ملی و شماره تلفن همراهی که به نام شما ثبت شده است، وارد شوید. یک کد تأیید به شماره همراه شما ارسال می‌شود که باید آن را در سامانه وارد کنید. (ممکن است نیاز به استفاده از خدمات دولت من یا پنجره ملی خدمات دولت هوشمند نیز باشد).
- ثبت اطلاعات سکونتی: ابتدا باید اطلاعات مربوط به محل سکونت فعلی خود و اعضای خانوار را وارد کنید. اگر مالک هستید، مشخصات سند و اگر مستأجر هستید، مشخصات اجاره‌نامه را ثبت نمایید.
- ثبت اطلاعات مالکیتی: در صورتی که علاوه بر محل سکونت اصلی، املاک دیگری نیز دارید، باید اطلاعات تک تک آن‌ها را در بخش مربوطه در سامانه وارد کنید و وضعیت هر ملک (مثلاً خالی، اجاره داده شده، در اختیار بستگان) را مشخص نمایید.
- تأیید نهایی: پس از وارد کردن تمام اطلاعات، آن‌ها را بازبینی کرده و در صورت صحت، تأیید نهایی را در سامانه انجام دهید.
ارتباط سامانه املاک و اسکان با مالیات بر خانه‌های خالی
همانطور که اشاره شد، یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد این سامانه، فراهم کردن مقدمات لازم برای اجرای قانون مالیات بر خانه‌های خالی است. طبق ماده ۵۴ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، واحدهای مسکونی واقع در شهرهای بالای یکصد هزار نفر جمعیت که بیش از ۱۲۰ روز در طول سال مالیاتی خالی از سکنه باقی بمانند (بر اساس اطلاعات دقیق سامانه ملی املاک و اسکان کشور)، مشمول مالیات می‌شوند.
برای آشنایی با نحوه شناسایی خانه‌های خالی، نرخ مالیات این خانه‌ها و معافیت‌های مربوط به آن‌ها به مقاله مالیات خانه‌های خالی مراجعه کنید.
عواقب عدم ثبت‌نام یا ثبت اطلاعات نادرست در سامانه
عدم ثبت اطلاعات ملکی و سکونتی در سامانه ملی املاک و اسکان کشور یا ارائه اطلاعات نادرست، می‌تواند عواقب جدی برای خانوارها و مالکین در پی داشته باشد:
- اعمال بالاترین نرخ مالیات: واحد مسکونی که اطلاعات آن در سامانه ثبت نشده یا ناقص باشد، به عنوان خانه خالی تلقی شده و مشمول بالاترین ضریب مالیاتی خواهد شد.
- قطع یارانه‌ها و خدمات دولتی: بر اساس قوانین، ارائه بسیاری از خدمات دولتی، از جمله پرداخت یارانه‌ها، منوط به ثبت اطلاعات در این سامانه ملی است. عدم ثبت‌نام می‌تواند منجر به قطع این خدمات شود.
- محدودیت در دریافت خدمات بانکی و اداری: ممکن است در آینده دریافت برخی خدمات بانکی، صدور دسته‌چک، ثبت‌نام مدارس و… نیز به ثبت اطلاعات در این سامانه گره بخورد.
- جریمه‌های مالی: علاوه بر مالیات متعلقه، ممکن است جریمه‌های دیگری نیز برای عدم ثبت اطلاعات یا ارائه اطلاعات خلاف واقع در سامانه در نظر گرفته شود.
نکات مهم و به‌روزرسانی‌ها
- مهلت ثبت‌نام: اگرچه مهلت‌های اولیه برای ثبت‌نام تعیین شده بود، اما معمولاً امکان ثبت و ویرایش اطلاعات در سامانه ملی املاک و اسکان کشور به صورت مستمر وجود دارد. با این حال، توصیه می‌شود در اسرع وقت نسبت به ثبت یا تکمیل اطلاعات خود اقدام کنید.
- ویرایش اطلاعات: در صورت هرگونه تغییر در وضعیت ملکی یا سکونتی (مانند خرید، فروش، اجاره، تغییر محل سکونت)، باید در اسرع وقت اطلاعات خود را در سامانه به‌روزرسانی کنید.
- اهمیت کد پستی: ثبت کد پستی دقیق ملک برای شناسایی صحیح آن در این سامانه ضروری است.
- پشتیبانی سامانه: در صورت بروز مشکل در فرآیند ثبت‌نام، می‌توانید از بخش پشتیبانی یا راهنمای موجود در خود سامانه استفاده کنید.
نتیجه‌گیری
سامانه ملی املاک و اسکان کشور ابزاری حیاتی برای ساماندهی اطلاعات مسکن در ایران است. ثبت دقیق و به‌موقع اطلاعات در این سامانه نه تنها یک تکلیف قانونی برای تمام سرپرستان خانوار و مالکین است، بلکه به شفافیت بازار، اجرای عدالت مالیاتی (به خصوص در زمینه مالیات بر خانه‌های خالی) و برنامه‌ریزی بهتر برای بخش مسکن کمک شایانی می‌کند. با توجه به عواقب جدی عدم ثبت‌نام، از جمله جرایم مالیاتی سنگین و محرومیت از خدمات دولتی، ضروری است که همه افراد مشمول نسبت به ثبت و به‌روزرسانی اطلاعات خود در سامانه ملی املاک و اسکان کشور به نشانی amlak.mrud.ir اقدام نمایند. اهمیت تکمیل اطلاعات در این سامانه ملی بر کسی پوشیده نیست و این اقدام گامی مهم در جهت تحقق شفافیت اقتصادی و استفاده بهینه از منابع ملی در بخش مسکن خواهد بود.
